Vdiloparjit Property Rights : “वडिलांनी एकाच मुलाला मालमत्ता दिल्यास दुसऱ्याचा हक्क राहतो का? कायदा काय सांगतो?”

Vdiloparjit Property Rights वडील जर स्वतःची मिळकतीची मालमत्ता फक्त एका मुलाच्या नावावर करतील, तर इतर भावंडांचा हक्क राहतो का? जाणून घ्या वडिलोपार्जित व स्वार्जित मालमत्तेतील कायदेशीर फरक, हिंदू उत्तराधिकार कायद्यानुसार तुमचे हक्क, आणि वसयतीची कायदेशीर प्रक्रिया.

भारतातील बहुतेक कुटुंबांमध्ये मालमत्तेच्या वाटपावरून वाद सामान्य आहेत. एनिमेटेड भावना आणि कायदेशीर गैरसमज यामुळे वारंवार घरांमध्ये तणाव निर्माण होतो. विशेषतः जेव्हा वडील स्वतःची संपत्ती एका मुलावर करू इच्छितात, तेव्हा प्रश्न निर्माण होतो: “आम्हालाही काही मिळणार का? कायदेशीर हक्क कुणाला आहेत?”

👉सविस्तर माहितीसाठी क्लिक करा👈

स्वार्जित आणि वडिलोपार्जित मालमत्तेत फरक

🔶 स्वार्जित मालमत्ता

• वैयक्तिक संपत्ती: वडिलांच्या स्वतःच्या मेहनतीने कमावलेल्या संपत्तीवर पूर्ण हक्क.
• त्यांच्या इच्छेप्रमाणे एखाद्या मुलावर हस्तांतरण अप्रतिबंधित. Vdiloparjit Property Rights
• वसयत, गिफ्ट‑डीड, वा विक्रीच्या माध्यमातून कायदेशीर हस्तांतरण केले गेले, तर वारसदारांच्या हक्काचा प्रश्नच राहत नाही.

🔷 वडिलोपार्जित मालमत्ता

• पिढ्यान्पिढ्या वारसायून आलेली संपत्ती – करमगदी न विकलेली वा हस्तांतरित न केलेली.
• चार पिढ्यांपर्यंत वारसांचा आपोआप हक्क – हिंदू उत्तराधिकार कायद्यानुसार.
• स्वार्जित मालकीपेक्षा वेगळे – सर्व वारसांना समान वाटा.

हे ही पाहा : “सातबारा उताऱ्यात चूक झाली आहे का? अशा प्रकारे करा दुरुस्ती!”

कायद्यानुसार वारसदारांचे अधिकार कोणत्या स्तरावर?

📌 हिंदू उत्तराधिकार (संशोधन) अधिनियम, 2005

• 2005 मध्ये झालेल्या बदलामुळे मुलीना देखील वडिलोपार्जित वा सहदायिक मालकीवर समान अधिकार प्राप्त झाले.
• सुप्रीम कोर्टने हे अधिकार जैवत मृत्यूपूर्वकही अस्तित्वात असल्याचे म्हटले – “बेटी जन्मासह कोपार्सेनर” Vdiloparjit Property Rights

📌 कायदेशीर वारसदार

• वडिलांच्या मृत्युपत्र न सोडण्याच्या स्थितीत, वारसांच्या विशिष्ट गणनेनुसार संपत्ती वाटली जाते.
• वडिलोपार्जित संपत्तीत मुलगा, मुलगी, पत्नी, आजी, सासू, पोते‑पोती यांचा समान हक्क.

👉आनंदाची बातमी, बांधकाम कामगारांना मिळणार निवृत्ती वेतन…👈

वसयती आणि कोर्ट प्रक्रिया – काय आवश्यक

✔️ वैध वसयत

• वडिलांनी दबावाविना स्वतः तयार केलेली असावी.
• मानसिक क्षमता आणि स्वतंत्र इच्छाशक्ती सिद्ध केली जावी.
• न्यायालयात अनियमितता दाखविली गेल्यास, वसयत रद्द केली जाऊ शकते. Vdiloparjit Property Rights

✔️ एकतर्फी वसयत

• वडिलांनी स्वतःची स्वार्जित संपत्ती एका मुलावर देण्यासाठी, संयुक्त वा अविकारी रूपाने – शक्य.
• परंतु वडिलोपार्जित संपत्तीवर एकतर्फी वसयत संभवत नाही – हे न्यायालयाने देखील मान्य केले आहे.

✔️ कोर्टाच्या वाटणी प्रक्रियेत

• वडिलोपार्जित मालमत्तेतील तुटलेली सहमती – भांडवलाच्या उलटव्यात कोर्टात हस्तांतरण होतो.
• परंतु स्वार्जित मालकीत कोर्ट हस्तक्षेप करणारे नाही, जोपर्यंत त्या संपत्तिदरम्यान गैरवर्तन नसेल. Vdiloparjit Property Rights

हे ही पाहा : महाराष्ट्र महसूल निर्णय 2025 : महाराष्ट्र महसूल खात्यातील 18 महत्त्वपूर्ण निर्णय 2025 – संपूर्ण माहिती आणि महत्त्व

व्यावहारिक उदाहरण – वडिलोपार्जित व स्वार्जिताचा फरक

कोर्टात दावे होऊ शकतात का?

• जर वडिलोपार्जित मालमत्तेला एक भाव वगळत फसवणूक करून दिली गेली – इतर भावंड न्यायालयात दावा दाखल करू शकतात. Vdiloparjit Property Rights
• वसयती न्यायालयाने दुरुस्त ठरवली, मात्र ती रद्द करण्याचे दोन कारणं:
  1. दबावाखाली बनवलेली – सिद्ध केली गेली तर रद्द केली जाऊ शकते.
  2. स्वार्जित घटकाच्या चुकीच्या वर्गीकरणाने बनलेली – चुकीची वाटप पुराव्यांवर न्यायालय पुनरीक्षण करू शकते.

हे ही पाहा : पशुसंवर्धन विभागाच्या नावीन्यपूर्ण योजनेत कागदपत्र अपलोड प्रक्रिया आणि पुढील महत्वाच्या टप्प्यांविषयी संपूर्ण मार्गदर्शन

काय करावे – कुटुंबात वाद टाळण्यासाठी

1. संपत्तीचे प्रकार ओळखा – स्वार्जित की वडिलोपार्जित.
2. विंगण तयार करा – कायदेशीर सल्ला घ्या, कागदपत्र संकलित करा.
3. वसयत योग्य प्रकारे बनवा – विधींचे पालन करा, नोटरी/वकीलाच्या समक्ष स्वाक्षरी करा.
4. वारसदाराना समावेश करा – पिढ्यानपिढ्या येणारे हक्क लक्षात ठेवा.
5. गिफ्ट‑डीड वा विक्रीद्वारे स्वार्जित संपत्ती दिली, तर ती प्रक्रियेत नीट नोंदणी करा.
6. कोर्टाची वाटणी टाळा – सगळी सहमती कुटुंबाच्या आत घेऊनच वाटप निश्चित करा.

कायद्याचा समारोप

• स्वार्जित मालकी – वडिलांचे वैयक्तिक हक्क.
• वडिलोपार्जित मालकी – सर्व वारसांचे समान अधिकार, 2005 च्या बदलानुसार मुलीही समाविष्ट.
• वसयत वैधता – स्वराज्य आणि मानसिक क्षमतेवर आधारित.
• दावा आणि न्यायालयीन प्रक्रियेत – वरावे दिलेल्या अधिकारांचा वापर करून घरगुती वाद सोडवू शकतात.

हे ही पाहा : आपल्या जमिनीवरील अतिक्रमण कसे थांबवाल? कायदेशीर मार्ग जाणून घ्या!

अधिकृत संदर्भ व अधिक वाचन

• Hindu Succession Act, 1956 (भारतीय कायदे, धारा 6) – संविधानिक अधिकार व मूलाधिकार.
• Hindu Succession (Amendment) Act, 2005 – मुलींचा समान अधिकार.
• न्यायालयीन निर्णय – सुप्रीम कोर्ट: बेटीयांना समान संपत्तीत हिस्सा. Vdiloparjit Property Rights

अधिकृत लिंक्स

• Hindu Succession Act, 1956 – वरिष्ठ कायद्यांतर्गत कानून माहिती incometaxindia.gov.in
• भारतीय अधिनियमचे अधिकार – Drishti IAS विश्लेषण आणि अपडेट