Cotton disease management guide कापूस पिकातील मर रोग, करपा, पांढरी माशी, तुडतुडे व मावा अशा किड-रोगांचा प्रादुर्भाव कसा ओळखायचा आणि त्यावर प्रभावी नियंत्रण कसं करायचं? जैविक व रासायनिक उपायांसह शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण मार्गदर्शक.
Cotton disease management guide
मागील काही दिवसांपासून कापूस उत्पादक पट्ट्यात सतत पावसामुळे विविध किड व रोगांचा प्रादुर्भाव वाढला आहे.
- पांढरी माशी, तुडतुडे, मावा यांसारख्या रसशोषक किडींचा धोका वाढला आहे.
- मर रोग व करपा यांसारखे बुरशीजन्य रोगही वाढत आहेत.
Cotton disease management guide या रोग-किडींची लक्षणं दिसताच त्वरित नियंत्रण करणं आवश्यक आहे. अन्यथा उत्पादनात मोठी घट होऊ शकते.
कपाशीतील मर रोग (Sudden Wilt Disease)
🟢 मर रोग का होतो?
- शेतात पाणी साचणं
- अचानक उन्हामुळे निर्माण होणारा ताण
- मुळाभोवती क्षार जमा होणं
- पाणीपुरवठ्याचा तुटवडा
🟢 लक्षणं
- पानांचा रंग फिकट किंवा पिवळसर
- पाने वाळलेली दिसतात
- मुळे काळसर होतात
- फुलोऱ्याच्या काळात झाडं मरतात
🟢 नियंत्रण उपाय
- पाणी निचरा: शेतात साचलेलं पाणी लगेच काढून टाका.
- आंतरमशागत: माती हलकी करून हवा खेळती ठेवा.
- औषधोपचार:
- 100 लिटर पाण्यात कॉपर ऑक्सीक्लोराईड 250 ग्रॅम + युरिया 2 किलो मिसळून आळवणी करा.
- मुळाजवळ 100 मिली द्रावण द्या. Cotton disease management guide
- पिकाच्या बुंध्याजवळ माती चढवा.
- फवारणी:
- कार्बेंडाझीम 50% WP (10 ग्रॅम) + मॅन्कोझेब 75% WP (25 ग्रॅम) 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करा.
करपा रोग (Leaf & Boll Spot Disease)
लक्षणं
- पानांवर व बोंडांवर गोलसर तपकिरी/विटकरी ठिपके
- पानं कोरडी वगळतात
- उत्पादन घटते
नियंत्रण
- पायरोक्लोस्ट्रोबिन 20% WG – 10 ग्रॅम किंवा
- मेटेराम 55% + पायरोक्लोस्ट्रोबिन 5% WG – 20 ग्रॅम
- 10 लिटर पाण्यात मिसळून 10–15 दिवसांच्या अंतराने 2 फवारण्या करा. Cotton disease management guide
पांढरी माशी (Whitefly)
लक्षणं
- पानांच्या खालच्या बाजूस प्रौढ व पिल्ले दिसतात
- पाने पिवळसर व चिकट होतात
- अन्ननिर्मितीची प्रक्रिया थांबते
- झाडांची वाढ खुंटते, फुले गळतात
जिओचा ग्राहकांना मोठा धक्का! सर्वात लोकप्रिय ₹249 चा प्लॅन बंद, रिचार्जसाठी जास्त पैसे मोजावे लागणार
नियंत्रण
- भौतिक उपाय:
- पिवळे चिकट सापळे शेतात लावा.
- जैविक उपाय:
- 5% निंबोळी अर्क (50 मिली/10 लिटर पाणी) फवारणी करा.
- वर्टिसिलियम लेकॅनी (40 ग्रॅम/10 लिटर पाणी) फवारणी करा.
- रासायनिक उपाय:
- बुफ्रोफेझिन 25% EC – 20 मिली
- डायफेनथ्युरॉन 50% WP – 12 ग्रॅम
- थायोमेथोक्झाम 25% WG – 2 ग्रॅम
मावा, तुडतुडे व फुलकिडे
लक्षणं
- पानं वाकडी-तिडकी
- कळ्या व फुलं गळतात
- झाडांच्या वाढीत अडथळा
नियंत्रण
- आंतरमशागत व तणनियंत्रण करा.
- खत व्यवस्थापन: नत्र खत योग्य प्रमाणात द्या. Cotton disease management guide
- जैविक उपाय:
- निळे चिकट सापळे (10–12 प्रति हेक्टर) लावा.
- ढाळ किडा (Chrysoperla) सारख्या मित्र कीटकांचे संवर्धन करा.
- 5% निंबोळी अर्क किंवा अझाडरेक्टीन 300 PPM (50 मिली/10 लिटर पाणी) फवारणी करा.
- रासायनिक उपाय:
- फ्लोनिकॅमिड 50% WG – 3 ग्रॅम
- टॅफ्लेन पायराड 15 EC – 20 मिली
- ब्युफ्रोफेझिन 25 SC – 20 मिली
शेतकऱ्यांसाठी महत्वाच्या टिप्स
- शेतात पाणी साचू देऊ नका.
- पीक तणरहित ठेवा.
- संतुलित खत व्यवस्थापन करा.
- जैविक नियंत्रणाला प्राधान्य द्या.
- आवश्यक असल्यासच रासायनिक फवारणी करा.
नानासाहेब देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प (पोखरा योजना) २०२५ – शेतकऱ्यांसाठी मार्गदर्शन
अधिकृत संदर्भ लिंक
Cotton disease management guide कापूस पिकातील किड व रोग व्यवस्थापनासाठी संतुलित शेती पद्धती, योग्य वेळी औषधोपचार आणि जैविक उपाय हे फार महत्वाचे आहेत.
- मर रोग, करपा, पांढरी माशी, तुडतुडे, मावा यावर वेळेवर उपाय केल्यास उत्पादनात घट होत नाही.
- शेतकऱ्यांनी फक्त आवश्यकतेनुसार रासायनिक औषधं वापरावी आणि नैसर्गिक उपायांना प्राधान्य द्यावे.